Rząd: Siphonaptera
Opis
Charakterystyka:
Długość dorosłego osobnika pchły to 1 – 8 mm, ubarwianie brązowawe, ciało bocznie spłaszczone i pokryte skierowanymi ku tyłowi szczecinowatymi włoskami; oczy zredukowane lub nieobecne'; aparat gębowy kłująco - ssący; brak skrzydeł; choć przejściowe zalążki skrzydłowe mogą być widoczne u poczwarek niektórych gatunków; silnie rozwinięte muskularne odnóża, z tylnymi kończynami przystosowanymi do skakania; przeobrażenie zupełne ze stadiami jaja, larwy, poczwarki i osobnika dorosłego.
Charakterystyka gatunkowa, żywiciele/środowisko występowania:
Pchła kocia ( Ctenocephalides felis )
Dorosłe osobniki mierzą 2 – 3,25mm długości; przednia część głowy większa niż długość niż na wysokość; wydatne grzebyki na przedpleczu i z boku głowy ( pierwszy ząb grzebienia policzkowego niemal tej samej długości co drugi); nasadowa część odnóży wyposażona jest w mocne kolce.
Żywiciel/środowisko: w szczególności przedstawiciele kotowatych, również psy, inne zwierzęta i człowiek; owady spotykane zwłaszcza w legowiskach i w pościeli żywicieli. Wile infestacji w obiektach handlowych i użyteczności publicznej pochodzi od dziko żyjących kotów.
Pchła psia ( Ctenocephalides canis )
Dorosłe osobniki mierzą 2 – 3,25mm długości; przednia część głowy równa na długość i wysokość; wydatne grzebyki na przedpleczu i z boku głowy ( pierwszy ząb grzebienia policzkowego tylko około połowy długości drugiego ); spodnia część odnóży wyposażona jest w mocne kolce.
Żywiciel/środowisko: w szczególności przedstawiciele rodziny psowatych; również zwierzęta domowe i człowiek; spotykane zwłaszcza w legowiskach i w pościeli żywiecili
Pchła ludzka: ( Pulex irritans )
Dorosłe osobniki: 2 – 3,5mm długości; brak grzebieni na przedpleczu i z boku głowy; spodnia część odnóży wyposażona jest w mocne kolce.
Żywiciel/środowisko: w szczególności człowiek, lecz można również żyć na świniach, jeżach, lisach i borsukach; spotykana w domach, zwłaszcza w sypialniach.
Pchła królicza ( Spilopsyllus cuniculi )
Dorosłe osobniki: 1,5 – 2,25mm długości; grzebienie na przedpleczu i z boku głowy, ten ostatni wyposażony jest w pięć ustawionych pionowo i zaokrąglonych kolców; spodnia część odnóży wyposażona w mocne kolce.
Żywiciel/środowisko: w szczególności króliki, w przypadku których jest głównych nosicielem wirusa myksomatozy; atakuje również koty; samice prowadzą osiadły tryb życia, przytwierdzając się do żywiciela, zwłaszcza w okolicach uszu i głowy
Pchła szczurza ( Xenopsylla cheopis )
Dorosłe osobniki: 1,5 – 2,5mm długości; brak grzebieni na przedpleczu i z boku głowy; rząd szczecinowatych włosów wzdłuż tyłu głowy; spodnia część odnóży wyposażona jest w mocne kolce.
Żywiciel/środowisko: różne gryzonie; atakuje również człowieka; spotykana głównie w portów.
Pchła jeży ( Archaeopsyllus erinacei )
Dorosłe osobniki: 2 – 2,5mm długości; grzebień policzkowy złożony z 1 – 3 krótkich kolców; grzebień przedpleczny złożony z 2 – 9 kolców.
Żywiciel/środowisko: kojarzone zasadniczo z jeżami, lecz czasem owady te wnoszone są do budynków przez psy, koty i ludzi; spotykane również w ogrodach i szopach.
Pchła ptasia ( Ceratophyllus gallinae )]
Dorosłe osobniki: 2 – 2,5mm długości; na głowie brak fałd do chowania czułków; grzebień na przedpleczu z ponad 24 zębami; brak grzebienia policzkowego; brak kolców na spodniej części odnóży.
Żywiciel/środowisko: szczególnie ptaki gniazdujące w suchych warunkach; gatunek ten atakuje również zwierzęta i ludzi; rozród ograniczony głównie do okresu rozrodczego ptaków, owady te opuszczają gniazda po opuszczeniu ich przez młode ptaki. Infestacje często pochodzą z gniazd ptaków na poddaszach.
Pchła krecia ( Hystrichoplsylla talpae )
Dorosłe osobniki: 3,5 – 6mm długości; grzebień policzkowy złożony z 9 – 12 kolców; grzebień przedpleczny z 42 – 58 kolców.
Żywiciel/środowisko: kojarzone z kretami; owady te spotykane są również w ogrodach i szopach.
Miejsce występowania
Dorosłe pchły żyją wyłącznie jako pasożyty zwierząt ciepłokrwistych, zwłaszcza ssaków, choć mogą atakować również ptaki. Pchły nigdy nie zależą od jednego rodzaju żywiciela i mogą żywić się na innych zwierzętach w razie braku typowego dla nich gospodarza, chociaż wykazują określone preferencje. W istocie bardziej związują się z określonym rodzajem gniazda niż żywiciela. O ile dorosłe osobniki mogą żywić się krwią różnych zwierząt, larwy pcheł wymagają wyraźniej zdefiniowanych warunków, które w większym stopniu dotyczą środowiska bytowania i zwyczajów gniazdowych żywiciela niż właściwości jego krwi.
Wiele infestacji wywołują pchły kocie. Mniejszą rolę odgrywają infestacje rozmaitych innym gatunków żerujących normalnie na zwierzętach i ptakach. Infestacje pchły ludzkiej są obecnie bardzo rzadkie. Rozpowszechnianie pchły kociej tłumaczy się wzrostem liczby zwierząt domowych i tendencją do pomijania ich legowisk w trakcie domowych porządków. Instalowanie wykładzin podłogowych sprawia, ze larwy pcheł mają względnie spokojne środowisko do rozwoju, zaś centralne ogrzewanie oferuje im idealne warunki temperaturowe.
Znaczenie jako szkodnika
Pchły mogą być nosicielami chorób i pasożytów wewnętrznych. Najgroźniejszą infekcją, jaką roznoszą jest dżuma. Pchły szczurze przenoszą pałeczkę dżumy na człowieka z zakażonych szczurów. W przeszłości pchły gryzoni wywoływały poważne epidemie tej choroby, z których najbardziej znana jest Czarna Śmierć zbierające żniwo w Europie i Azji między XIV a XVII w. Pchły szczurze mogą również przenosić tyfus szczurzy, a ponieważ oprócz szczurów chętnie atakują również ludzi, są prawdopodobnie najważniejszym nosicielem chorób wśród pcheł. Pchła psia jest bezpośrednim nosicielem tasiemca psiego, którego typowym żywicielem wśród kręgowców jest pies ( czasami kot ), lecz może być nim też człowiek.
W Europie pchły zasadniczo nie są odpowiedzialne za przenoszenie chorób. Wciąż jednak są niepożądane ze względu na swe ukłucia i głęboko zakorzenioną społeczną stygmatyzację osób zapchlonych. Pchły mogą być również tłem problemów psychicznych w formie urojonej parazytozy, w przebiegu której ofiara wyobraża sobie, że obłażą ją ektopasożyty.
Ukłucie pchły poznaje się po małym, ciemnoczerwonym punkcie otoczonym przez rumień. Odczyn ten utrzymuje się przez dzień lub dwa i wywołuje intensywne swędzenie. Pierwsze ukłucia zasadniczo nie wywołują ostrych reakcji, lecz może prowadzić do nadwrażliwości.
Reakcje na ukłucie są zwykle odłożone w czasie i występują dopiero po regularnym atakowaniu przez dłuższy czas; o tym czasie następuje okres, w którym reakcje są natychmiastowe. Cykl te powtarza się, aż organizm osiągnie stan braku reaktywności – odporność
Cykl życiowy
Jaja pcheł mają około 0,5 mm długości, są owalne, barwy perłowo - białej. Samica składa je w dowolnym miejscu we włosach lub piórach żywiciela bądź w jego gnieździe lub legowisku. Jaja nie przywierają do żywiciela - mogą z niego łatwo odpadać, być strzepywane lub wydrapywanie.
To samo dotyczy ciemnych odchodów dorosłych pcheł, przez co powstaje charakterystyczny dla infestacji pchłami czarno - biały efekt (,,sól i pieprz”). Po każdym posiłku z krwi składane są cztery do ośmiu jaj. Jedna samica może w całym swoim, życiu które trawa nawet 2 lata, złożyć 800-1000 jaj. Po około tygodniu tygodniu z jaj wylęgają się białe, nitkowate, pozbawione nóg larwy o długości 1,5mm. Charakteryzuje je brązowawa bezoka główka; szczęki przystosowane do gryzienia; trzy segmenty tułowiowe i 10 odwłokowych, z których wszystkie wyposażone są w szczecinki; ostatni segment odwłoka wieńczą pałkowate wyrostki.
Larwy czują się najlepiej w ciemnych, wilgotnych miejscach, takich jak legowiska zwierząt czy zbrylone kłaczki z dywanów. Żywią się paprochami pochodzenia organicznego oraz odchodami dorosłych pcheł. Te ostatnie są wartościowymi składnikiem ich diety, gdyż zawierają krew, której część larw, nie atakując żywiciela, potrzebuje do rozwoju. Larwy mogą być również drapieżnikami polującymi na małe i słabe stawonogi. Jedno legowisko kota może być domem dla 8000 niedojrzałych i 2000 dojrzałych osobników. Typowa infestacja pcheł skład się z w 5% z dorosłych pcheł, w 35% z larw, w 10% z poczwarek, i w 50% z jaj.
Po 2 – 3 tygodniach, w których to czasie dwukrotnie przeszły wylinkę i osiągnęły długość około 5mm, larwy zaczynają tkać jedwabiste kokony, których budulcem są częściowo kłębki kurzu, w których się przepoczwarzają . W kokonach tych w ciągu trzech dni rozwijają się poczwarki, które początkowo są kremowo – białe, lecz z czasem nabierają ciemnobrązowe ubarwienia, upodobniając się do dorosłych pcheł. Faza ta ma charakter spoczynkowy, i pchła może w tej formie zimować. Uaktywnianie się dorosłych pcheł jest stymulowane wibracjami wywoływanymi przez przechodzącego żywiciela. Wyjaśnia to masowe ataki pcheł, jakie czasem mają miejsce w opuszczonych miejscach.
Cały cykl rozwojowy od jaja do dorosłego osobnika zajmuje zwykle 4 tygodnie, lecz przy niskich temperaturach może trwać znacznie dłużej.
Zwalczanie
Dobór metod zwalczania pcheł zależy w dużej mierze od tego, z jak dużym problemem mamy do czynienia. W wielu przypadkach źródłem infestacji w czystych domostwach są zwierzęta domowe. W innych przypadkach warto ustalić gatunek pchły. Pozwoli nam to zidentyfikować żywicieli, a nawet źródło pochodzenia infestacji. Zwalczać należy zarówno dorosłe pchły, jak i formy niedojrzałe.
Higiena/postępowanie
Regularne sprzątanie odcina owady od miejsc wylęgu i w znaczący sposób przyczynia się do ich zwalczania. Opanowane ubrania, łóżka i pościel należy spalić albo gruntowanie oczyścić. To samo dotyczy starych gniazd ptaków i legowisk zwierząt. Należy usunąć zbierający się kurz ze spękań i szczelin, takich jak łączenia desek podłogowych i dokładnie oczyścić te powierzchnie.
Zwalczanie insektycydami
Insektycydy można aplikować w opanowanych pomieszczeniach, co chroni je również przed ponownymi infestecjami, Dodatkowo mamy do dyspozycji środki przeznaczone do stosowania bezpośrednio na żywicielach oraz rodentycydy.
Środki stosowane na żywiciela:
Są to środki owadobójcze specjalnie opracowane i dopuszczane do stosowania na zwierzęta będące żywicielami pcheł. Tylko takie produkty można stosować na zwierzęta, uważanie stosując się do wskazówek producenta.
Rodentycydy
Jeśli stwierdzono, że w analizowanej infestacji pierwotnymi żywicielami pcheł są szczury i myszy, do ich zwalczania - a pośrednio do zwalczania pcheł - można zastosować rodentycydy.
poradnik pochodzi z "Atlas szkodników w higienie sanitarnej" przygotowany przez firmę BAYER
